Türkiyədən Kürd Probleminə Fərqli Baxış

[HPTRUEVISION]

Kürdlərə münasibətdə Türkiyənin siyasətində radikal dəyişikliyin səbəbi nədir?

İraqın şimalında yaşayan kürdlər Ərdoğan üçün çoxmu vacibdir?

Keçmişdə təsəvvür edilməyən gələcək mümkün görünür: Türkiyə müstəqil kürd dövlətinin yaradılmasının mümkünlüyünü istisna etmir. Almaniyanın DW nəşri Ankaranın siyasət kursundakı dəyişikliklərdən bəhs edən yazı dərc edib. 

Siyasi leksikonda dəyişiklik

Nəşr xatırladır ki, iyulun sonlarında Iraqın şimalından gələn kürd siyasilər Ankarada dövlət nümayəndələrinə layiq ehtiramla qarşılandı.

Eyni zamanda Türkiyə parlamenti Ankaranın kürd separatçılarının lideri Abdulla Öcalanla danışıqları üçün hüquqi əsas yaradacaq qanun layihəsini müzakirə edir. Bu, Türkiyənin kürdlərə münasibətdə siyasətinin necə radikal dəyişməsinə iki misaldır. 

Türkiyənin aparıcı siyasətçilərindən ilk dəfə “kürd problemi” barədə 2005-ci ildə hazırkı baş nazir Rəcəb Tayyib Ərdoğan danışıb. Buna qədər rəsmi siyasi leksikonda belə anlayış sadəcə yox idi: 1980-ci illərin əvvəlində Öcalanın başçılığı altında Kürd Fəhlə Partiyasının silahlı üsyana başlamasından sonra Türkiyədə yalnız “terrorizm problemi” mövcud olub. 

Ərdoğana kürdlərin səsi lazımdır

Artıq il yarımdır Ərdoğanın rəhbərliyi altında Türkiyə hökuməti ömürlük həbsə məhkum edilmiş Öcalanla danışıqlar aparır. Yəni Türkiyə ilə müstəqillik uğrunda mübarizə aparan kürdlər arasında 1984-cü ildən bəri 40 mindən artıq adamın ölümünə səbəb olan münaqişənin həlli ilə bağlı danışıqlar aparılır.  

Ərdoğan üçün təkcə tarixə düşmək şansı deyil - qan axıdılmasının dayandırılması baş nazirə seçkidə həm türklərin, həm də kürdlərin əlavə səsini gətirəcək. Təsadüfi deyil ki, Türkiyədə kürdlərin vəziyyətinə dair qanun layihəsinin baxılması avqustda keçiriləcək prezident seçkiləri ilə təxminən eyni vaxta təyin edilib. Ərdoğanın isə prezidentliyə namizədliyi irəli sürülüb. 

Ancaq Ərdoğan ehtiyatlı davranacaq ki, türk millətçilərinə ittihamlar üçün əsas verməsin. Baş nazir mətbuatda və təhsildə kürd dilinin istifadə edilməsinə razılıq verməklə hətta millətçilər tərəfindən “vətəni satmaqda” günahlandırıla bilər. Digər tərəfdən, kürdlər üçün sülh prosesi onsuz da çox ləng gedir. 

Iraq kürdləri Türkiyə üçün getdikcə daha əhəmiyyətli olur 

Ancaq son vaxtlar Türkiyə hakimiyyyəti təkcə yerli kürdlərə deyil, eyni zamanda Iraqın şimalında yaşayan kürdlərə də  münasibətini dəyişib. Iraq Kürdüstanı Ankaranın vacib tərəfdaşına, türk məhsullarının əhəmiyyətli idxalçısına çevrilib. 2013-cü ildə Iraq Türkiyədən 11,9 mlrd dollarlıq məhsul alıb, bunu da böyük hissəsi kürd muxtar vilayəti üçün nəzərdə tutulub. Türkiyədən bundan çox - 13,5 mlrd dollarlıq ancaq Almaniya məhsul idxal edir.

Bundan əlavə, Ankara kürd muxtariyyətindən stabil neft tədarükünə və daha sonra onun dünya bazarına tranzitindən gəlirlər əldə etməyə ümid edir. 

2014-cü ilin may ayında Bağdadın qadağasına baxmayaraq Iraqın şimalından kəmərlə ilk milyon barrel xam neft Türkiyəyə gəlib və neft tankerlərə vurularaq yekun istehlakçıya çatdırılıb.

 “Keçmişdə - dəhşət, bu gün - reallıq”

Iraqın şimalında nə vaxtsa kürd dövlətinin yaradıla biləcəyi fikri artıq Türkiyəni qorxutmur. Keçmişdə Kürdüstan Türkiyə üçün əsl dəhşət kimi görünürdü, bu gün isə bu faktiki olaraq reallıqdı. Ərdoğanın rəhbərlik etdiyi Türkiyənin hakim partiyası olan AKP-nin mətbuat xidmətinin rəhbəri Şiimali Iraq media şirkəti olan Rudaw-a müsahibəsində Şimali Iraqın öz müqəddəratını təyin etmək hüququnu tanıdığını bildirib. 

Bu, hakim partiyanın və hökumətin qeyri-rəsmi nəzər nöqtəsidir. Formal olaraq Ankara sünni, şiə və kürdlər arasında münaqişəyə baxmayaraq əvvəlki kimi Iraqın ərazi bütövlüyünün qorunmasının tərəfdarı kimi çıxış edir. Ancaq qonşu ölkədə əhalinin ayrı-ayrı qruplarının bir yerdə yaşamaq istəmədiyini necə nümayiş etdirməsindən asılı olaraq Türkiyənin mövqeyi dəyişir. DW nəşrinin iddiasına görə, artıq yaxın zamanda Iraqda “sərhədlərin dəyişdirilməsi” baş verəcək. 

Istanbulun Baxçaşəhər universitetinin politoloqu Şahin Alpay isə hesab edir ki, Iraqın şimalında yaşayan kürdlər Ərdoğan üçün çox vacibdir. “Kürdüstan Ankara ilə Kürd Fəhlə Partiyasının rəhbəri Öcalan arasında sülh danışıqlarına əhəmiyyətli dəstək verir”, - deyə Alpay qeyd edir. O xatırladıb ki, kürdlərin partiyasının mənzil-qərargahı Iraqın şimalında dağlarda yerləşir. Istanbuldan olan politoloq tərəflərin bir-birinə ehtiyacının olmasına əmindir: kürdlər gözəl anlayır ki, Türkiyənin razılığı olmadan müstəqil kürd dövlətinin yaradılması ancaq arzu olaraq qalacaq. 

 

[HPTRUEVISION]

Mence, kurdler toparlanmali ve onlardan oz maraqlari namine istifade olunmasina yol vermemelidirler. Turk siyasetcilerine Turkiyede kurd adli bir milletin de movcud oldugunu qebul etdirmeyin vaxti coxdan chatib. 

[Sunyata]

Mence, kurdler toparlanmali ve onlardan oz maraqlari namine istifade olunmasina yol vermemelidirler. Turk siyasetcilerine Turkiyede kurd adli bir milletin de movcud oldugunu qebul etdirmeyin vaxti coxdan chatib. 

 

Ortaq iqtisadi  maraq və   ortaq dini məzhəb  düzgün istifadə  olunsa  çox şey edə bilər.   Ön Asiada və  Yaxın  şərqdə  ( elə  bəlkə də  bütün dünyada )   nə isə qazananda nə  isə  itirməlisən.  Türkiyə  şimali  İraq Kürdüstanı yaxınlığı  türklərə yeni düşmənlər   "hədiyyə"   edə bilər.   Digər tərəfdən də yeni  vəziyyəti  ( İŞİD - la başlı )  nəzərə alsaq bu  yaxınlığın əsılində kiminlə  olacağı da şübhə altındadır.    Mosul indi   İŞİD - ın əlindədir.  Onlarla  , baxmayaraq ki , Suriya məsələsində  Türklərlə  istər istəməz  həmrəy olsalar da digər məsələlərdə   dil tapmaq çətin olacaq  ))  

Edited July 7, 2014 by Sunyata

[HPTRUEVISION]

Ortaq iqtisadi  maraq və   ortaq dini məzhəb  düzgün istifadə  olunsa  çox şey edə bilər.   Ön Asiada və  Yaxın  şərqdə  ( elə  bəlkə də  bütün dünyada )   nə isə qazananda nə  isə  itirməlisən.  Türkiyə  şimali  İraq Kürdüstanı yaxınlığı  türklərə yeni düşmənlər   "hədiyyə"   edə bilər.   Digər tərəfdən də yeni  vəziyyəti  ( İŞİD - la başlı )  nəzərə alsaq bu  yaxınlığın əsılində kiminlə  olacağı da şübhə altındadır.    Mosul indi   İŞİD - ın əlindədir.  Onlarla  , baxmayaraq ki , Suriya məsələsində  Türklərlə  istər istəməz  həmrəy olsalar da digər məsələlərdə   dil tapmaq çətin olacaq  ))  

Nezere alsaq ki, ISHID tehlukesi gunu-gunden daha da artir, onda cox guman ki kurdler ve turkler muveqqeti de olsa razilashmaya gele bilecekler.)

Edited July 8, 2014 by HPTRUEVISION

[Sunyata]

Nezere alsaq ki, ISHID tehlukesi gunu-gunden daha da artir, onda cox guman ki kurdler ve turkler muveqqeti de olsa razilashmaya gele bilecekler.)

 

Əgər İŞİD  heç olmasa  mini xilafətə çevrilsə ,  onda  regionda  əməlli   başlı  dəyişikliklər olacaq . 

[prof.challenger]

Əgər İŞİD heç olmasa mini xilafətə çevrilsə , onda regionda əməlli başlı dəyişikliklər olacaq .

İŞİD sadece bir dalğadır. Hay-hayla gelen, vay-vayla gedecek. Edited October 5, 2014 by prof.challenger

[Assiss]

Kürdler körpünü keçene qeder ayiya dayi deyirler,dövlet meselelerinde isdediklerine nail olacaqlar...Ama onlar heleki dovlet quracag geder guclu olmadiglarini chox yaxshi bilirler...ona gore heleki "avtanomiya" xeyallari var guclendikden sonra ise dovletleribi quracaqlar,amma sohbet Turkiyenin torpaq butunluyunden gedir qiragdan dushmene ehtiyac yoxdu oz daxilinde vetendash muharibesi heddibe gelib chixa biler chunki Turklerdeki şehid derdi hele de tezedi...Yeni dovlete siradan vetendashlar boyuk etirazla yanashirlar...heleki milleti bu heqiqete alishdirmaga chalishirlar